O kleszczach

 O KLESZCZACH

Światowa fauna kleszczy obejmuje około 900 gatunków. Kleszcze dzielimy na twarde i miękkie.

W ujęciu biologicznym, kleszcze są sklasyfikowane jako pajęczaki. Podobnie jak pająki, dorosły kleszcz również ma osiem odnóży. Kleszcze należą do tej samej grupy co roztocza. Jest to wysoko wyspecjalizowane stworzenie, posiadające ciało i wyjątkowo dobrze adoptujące się do swojego otoczenia. Jako pasożyt, by przeżyć, kleszcz polega na innych, i podobnie jak komar żywi się krwią.

Jednak należy pamiętać, że na pokłucie przez kleszcza jesteśmy narażeni przy najprostszych czynnościach, wykonywanych na łonie natury (prace w ogrodzie, spacer po lesie, jogging w parku czy zabawa w piaskownicy na placu zabaw).

Kleszcze i żywiciel

W odróżnieniu od komarów kleszcze potrzebują o wiele więcej krwi. W skrajnych przypadkach pozostają przytwierdzone do swojego żywiciela (człowieka lub zwierzęcia) do 15 dni, żywiąc się ich krwią. Dlatego też zwykle szukają miękkiego i ciepłego miejsca na ciele swojej ofiary, takiego jak pachy lub okolice ludzkich genitaliów, aby się mocno przyczepić. Gdy kleszcz jest już przytwierdzony, okazjonalne drapanie lub pocieranie miejsca, w którym się znajduje, nie robi mu żadnej krzywdy.

 Anatomia kleszcza

Kleszcze posiadają wysoko rozwinięty aparat żądlący. Kleszcz wcina się w skórę przy pomocy narządu gębowego przypominającego nożyczki (chelicerae), a dzięki „żądłu” (hypostome) tworzy otwór w ukrwionej tkance. Następnie kleszcz zasysa wpływającą krew. Żądło kleszcza posiada długi rząd ułożonych symetrycznie niewielkich kolców. Dzięki nim kleszcz jest mocno przytwierdzony do swojego żywiciela. Pewne gatunki kleszczy posiadające krótsze żądła produkują również rodzaj kleju, dzięki któremu ściśle przylegają do żywiciela.

Organy służące do pobierania pożywienia są zlokalizowane na „głowie” kleszcza.

Otwór umożliwiający oddychanie znajduje się za ostatnią parą odnóży, a genitalia na spodniej części odwłoka.

Przednia para odnóży zawiera organy czuciowe i mocne szczypce, dzięki którym utrzymuje się na skórze ofiary.

Gatunki kleszczy

Kleszcze twarde

Kleszcze twarde noszą twardy pancerz (Scutum) na grzbiecie. U samców Scutum pokrywa cały grzbiet natomiast u samic, nimf i larw pokrywa on jedynie połowę. Kleszcze twarde można znaleźć na całym świecie z wyjątkiem Arktyki i Antarktyki. Do rodziny kleszczy twardych zaliczamy kleszcza pospolitego, łąkowego, kleszcza jeżowego oraz kleszcza psiego.

Kleszcze miękkie

Kleszcze miękkie nie posiadają pancerza są bardziej miękkie i skóropodobne. Występują głównie w regionach tropikalnych i subtropikalnych. Jedynym kleszczem miękkim występującym w Europie jest obrzeżek gołębień.

Ochrona przed kleszczami

Bóle głowy, wysoka gorączka oraz trwałe upośledzenie sprawności – to tylko niektóre z nieprzyjemnych konsekwencji pokłucia przez kleszcza. Pomimo faktu, że pokłucie przez kleszcza zwykle jest całkowicie bezbolesne, a sprawca wyjątkowo mały, pokłucie jest dalekie od nieszkodliwego.

Kleszcze przenoszą wirusy, które mogą prowadzić do poważnych dolegliwości jak KZM, a także bakterie powodujące boreliozę. Współczesne zdobycze medycyny są tylko częściowo skuteczne przeciwko obu tym chorobom. W przypadku KZM leczenie nie ma żadnego zastosowania po wystąpieniu choroby, ale dostępne są skuteczne szczepionki, aby temu zapobiec. W przypadku boreliozy jest dokładnie odwrotnie: Chorobę można skutecznie leczyć antybiotykami, ale obecnie w Polsce nie ma zatwierdzonej szczepionki.

Jeśli chcesz się zabezpieczyć, powinieneś unikać pokłucia przez kleszcza tam, gdzie to możliwe. Dzięki naszym pomocnym wskazówkom, dowiesz się jak.

Co zrobić, żeby nie bać się kleszczy ?”

Kleszcze mimo, że są ślepe, świetnie radzą sobie podczas polowania, wyczuwając drgania i zbliżający się ciepły kształt pełen krwi – człowieka, który może być jego przyszłym posiłkiem.

Nie ma leku który pozwala wyleczyć KZM. Można jedynie łagodzić jej objawy i pomóc przetrwać ostry jej przebieg

     Wskazówki, które pozwolą uniknąć pokłucia przez kleszcz:

Wskazówka 1

Unikaj przebywania w wysokiej trawie lub zaroślach, jak tylko się da. Kleszcze czują się szczególnie dobrze w leśnym listowiu, ponieważ temperatury są tam umiarkowane nawet w zimie, a wilgotność jest wysoka. Długie źdźbła trawy na niekoszonych łąkach, przy ścieżkach i na brzegach rzek oraz lasy, są chętnie wykorzystywane przez kleszcze do poszukiwania potencjalnego żywiciela.

 Wskazówka 2

Noś ubrania z długimi rękawami i nogawkami, „zamykając” wszelkie miejsca, w które mogą wejść kleszcze. Możesz na przykład włożyć nogawki do skarpetek. Kleszcze wspinają się nie wyżej niż na wysokość 1,5 metra, więc wolą przylgnąć do nogawek spodni. Kalosze są również dobrym zabezpieczeniem.

Wskazówka 3

Kleszcze łatwiej zauważyć na jasnych ubraniach. Jeśli zauważysz je wcześniej, możesz zdążyć je usunąć przed pokłuciem.

Wskazówka 4

Nakładaj na skórę środek odstraszający insekty. Nie tylko utrzymuje uciążliwe komary z daleka, ale w pewnym stopniu również odstrasza kleszcze.

Wskazówka 5

Obejrzyj całe ciało w poszukiwaniu kleszczy po pobycie na łonie natury. Kleszcze są wyjątkowo małe i spędzają czas na przemieszczaniu się po ciele i ubraniu, zanim znajdą odpowiednie miejsce do ukłucia i zaczną ssać krew. Wolą ciepłe i cienkie miejsca na skórze. Z tego powodu należy zwrócić szczególną uwagę na zagłębienie pod kolanem, wokół brzucha i piersi, a także w pachwinie. U dzieci należy dokładnie sprawdzić głowę, linię włosów i szyję.

Wskazówka 6

Dodatkowo, oprócz odpowiedniego ubioru, stosowania środków odstraszających i dokładnego oglądania ciała po spacerach – warto pomyśleć o szczepieniu przeciw KZM, które jest zalecane osobom mieszkającym lub podróżującym do miejsc o podwyższonym ryzyku występowania wirusa KZM oraz do osób spędzających czas wolny poza miastem. Ryzyko zachorowania wynika z przebywania w danym regionie, gdzie w środowisku żyją kleszcze zakażone wirusem kleszczowego zapalenia mózgu.

Pokłucie przez kleszcza – co teraz ?

Każdy, kto lubi spędzać czas na świeżym powietrzu, będzie prędzej czy później miał kontakt z kleszczami. Po pokłuciu przez kleszcza należy działać szybko i niezwłocznie usunąć go z naszego ciała.

Porada 1

Nie stosuj benzyny, zmywacza do paznokci ani alkoholu.

Porada 2

Jeśli kleszcz jest w miejscu, którego nie możesz dosięgnąć, poproś kogoś o pomoc.

Najlepiej zgłoś się z tym problemem do lekarza lub pielęgniarki.

Porada 3

Po usunięciu kleszcza zdezynfekuj miejsce pokłucia alkoholem, maścią zawierającą jod, lub płynem – jodyną.

Choroby odkleszczowe

Kleszcze są siedliskiem dla wielu patogenów, które przenoszą poprzez pokłucie. Patogeny te mogą powodować poważne choroby, a jedną z nich jest kleszczowe zapalenie mózgu (KZM).

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM)

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest chorobą powodowaną przez wirus KZM objawiającą się zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniem mózgu lub jednym i drugim. Może być śmiertelne.

Borelioza

Borelioza jest chorobą zakaźną powodowaną przez bakterię Borrelia burgdorferi. Bakteria ta może zaatakować skórę, układ nerwowy, stawy, serce, narząd wzroku.

Inne choroby

Faktem jest, że kleszcze mogą zawierać wiele patogenów oraz przenosić równie wiele chorób.

Violetta Małek-Górska